Subkonto w ZUS – najważniejsze informacje

Co to jest subkonto w ZUS

Każdej osobie ubezpieczonej zakładamy indywidualne konto w ZUS na podstawie jej pierwszego zgłoszenia do ubezpieczeń, np. wtedy, gdy podejmuje ona pierwszą pracę. W ramach tego konta od 1 maja 2011 r. prowadzimy także subkonto[1].

Pierwotnie subkonto mogła mieć tylko osoba ubezpieczona, która była członkiem otwartego funduszu emerytalnego (OFE). W 2013 r. weszły w życie zmiany w systemie emerytalnym. Począwszy od 1 lutego 2014 r., osoby, które  po raz pierwszy wchodzą na rynek pracy, mogą zdecydować, czy chcą zawrzeć umowę z otwartym funduszem emerytalnym (OFE).

Jeśli taka osoba w terminie 4 miesięcy od rozpoczęcia aktywności zawodowej nie zawrze umowy z OFE, jej składki w całości zostaną zapisane na subkoncie w ZUS[2]. Żeby mieć subkonto w ZUS, nie trzeba zatem być już członkiem OFE.

Ważne!
Decyzja, czy dana osoba chce korzystać tylko z subkonta w ZUS, czy wybiera zarówno ZUS, jak i OFE, nie jest ostateczna. Od 1 kwietnia do 31 lipca 2024 r. jest przewidziane tzw. okienko transferowe, w czasie którego osoba ubezpieczona będzie mogła ponownie wybrać, czy chce całą składkę emerytalną pozostawić w ZUS, czy też część składki przekazywać do OFE[3].

Ważne!
Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. nie mogą być członkami OFE. Oznacza to również, że nie mają subkonta w ZUS. Od 1 maja 2011 r. prowadzimy subkonto w ZUS:

• dla osób ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r., ale przed 1 stycznia 1969 r. – jeżeli są członkami OFE,
• dla osób ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1968 r., bez względu na to, czy są członkami OFE, czy też nie.[4]

Jaka jest wysokość składki odprowadzanej na subkonto

Obecnie na subkonto (tzw. II filar) trafia:

• 7,3% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne, jeśli osoba ubezpieczona nie przystąpiła do OFE lub jest członkiem OFE, ale zdecydowała, że składka jest przekazywana wyłącznie na jej subkonto w ZUS[5],
• 4,38% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne, jeśli osoba ubezpieczona jest członkiem OFE i zdecydowała, że składka w wysokości 2,92% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne jest przekazywana do OFE[6].

Jak są dzielone i wypłacane środki z subkonta

W odróżnieniu od środków zgromadzonych na indywidualnym koncie w ZUS środki z subkonta (tak jak środki z OFE) są dzielone w przypadku:

• rozwodu,
• unieważnienia małżeństwa,
• ustania wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa albo umownego wyłączenia lub ograniczenia wspólności ustawowej między posiadaczem subkonta a jego współmałżonkiem,
• śmierci osoby, dla której prowadzimy subkonto w ZUS[7].

W przypadku rozwodu, unieważnienia małżeństwa lub ustania wspólności majątkowej:

• środki zgromadzone na subkoncie w ZUS, które przypadają byłemu współmałżonkowi w wyniku podziału majątku wspólnego małżonków, przekazujemy w ramach wypłaty transferowej na subkonto byłego współmałżonka (nie wypłacamy gotówki); wysokość wypłaty zależy od zapisów zawartych w dokumentach sądowych dotyczących podziału majątku wspólnego byłych współmałżonków[8].

W przypadku śmierci osoby, dla której prowadzimy subkonto, dochodzi do tzw. dziedziczenia środków:

• jeśli w chwili śmierci osoba posiadająca subkonto pozostawała w związku małżeńskim, współmałżonek zmarłego otrzymuje w ramach wypłaty transferowej połowę środków znajdujących na subkoncie w ZUS w zakresie, w jakim środki te stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej (nie wypłacamy gotówki)[9],
• pozostałe środki (albo wszystkie, jeśli osoba zmarła nie miała współmałżonka) przekazujemy osobom wskazanym przez osobę zmarłą, a jeśli nie ma takich osób, środki te wchodzą w skład spadku[10].

Jeśli osoba ubezpieczona ma subkonto w ZUS i rachunek w OFE

Jeśli osoba ubezpieczona ma subkonto w ZUS i jednocześnie jest członkiem OFE, obowiązuje zasada że podział i wypłatę środków rozpoczyna  OFE. Dlatego w pierwszej kolejności należy złożyć wniosek we właściwym  OFE, nie w ZUS. W ciągu 14 dni od podziału, który zrealizuje OFE, OFE przesyła do nas zawiadomienie o osobach, na rzecz których podzielił środki zgromadzone na rachunku, oraz o ich udziale w tych środkach. W ten sam sposób podzielimy środki zapisane na subkoncie. Mamy na to 3 miesiące od dnia, w którym dostaniemy zawiadomienie o podziale środków z OFE[11].

Jeśli osoba ubezpieczona ma tylko subkonto w ZUS

Ten proces przebiega inaczej, jeżeli osoba ubezpieczona nie jest już lub nigdy nie była członkiem OFE:

• jeśli całość środków z OFE została przekazana na subkonto w ZUS w ramach tzw. suwaka bezpieczeństwa, osoba została wykreślona z Centralnego Rejestru Członów OFE – podział i wypłatę środków rozpoczyna ZUS;
• jeśli osoba ubezpieczona nigdy nie była członkiem OFE, ale miała subkonto w ZUS, podział i wypłatę środków rozpoczyna ZUS.[12]

W obu przypadkach proces zrealizujemy na wniosek osoby uprawnionej. Powinna go złożyć na formularzu USS „Wniosek o transfer/wypłatę środków z subkonta osoby ubezpieczonej”. W tej sprawie nie możemy działać z urzędu, bo nie mamy takiego prawa.

Ważne!

Aby uzyskać środki z subkonta, nie trzeba korzystać z usług firm zewnętrznych. Wystarczy złożyć do nas odpowiedni wniosek. Pomocy udzielają pracownicy sal obsługi klienta w naszych placówkach lub Centrum Obsługi Telefonicznej (COT).

Dlaczego tak ważne jest wskazanie osób uprawnionych

Osoby wchodzące na rynek pracy, które nie zawarły umowy z OFE, powinny złożyć do nas pisemne oświadczenie ubezpieczonego o stosunkach majątkowych istniejących między ubezpieczonym a jego współmałżonkiem. Mogą również wskazać imiennie jedną lub więcej osób uprawnionych do otrzymania środków po ich śmierci (na wniosku UWU „Wskazanie/ zmiana osób uprawnionych do otrzymania środków zgromadzonych na subkoncie ubezpieczonego”). Jeśli tego nie zrobią, to w przypadku śmierci osoby, dla której prowadzimy subkonto w ZUS, środki z tego subkonta wejdą w skład spadku[13]. Osoba ubezpieczona może wprowadzać zmiany w złożonym przez siebie wskazaniu. Zmiana może dotyczyć np. osób uprawnionych lub ich udziału w środkach.

Ważne!
Osobą uprawnioną do otrzymania środków zgromadzonych na subkoncie w ZUS może być nie tylko członek rodziny osoby ubezpieczonej, ale także każda osoba fizyczna, np. przyjaciel.

Jeśli osoba ubezpieczona złożyła do nas informację o tym, kogo wskazuje do otrzymania środków zgromadzonych na swoim subkoncie w ZUS, to po jej śmierci zawiadamiamy osoby uprawnione o tym, że mogą złożyć wniosek o wypłatę środków. Ta sama zasada obowiązuje, gdy informację o osobach uprawnionych do dziedziczenia środków otrzymamy z OFE po zakończeniu realizacji suwaka bezpieczeństwa (czyli po zwrocie wszystkich środków z OFE na subkonto w ZUS), jeśli osoba ubezpieczona złożyła takie wskazanie w OFE. Dlatego warto na bieżąco aktualizować dane osób uprawnionych do dziedziczenia środków.

Osoby, które są członkami OFE, powinny zgłosić w OFE wszelkie zmiany dotyczące osób uprawnionych, nawet jeśli zadecydowały, że nie będą już odprowadzać składek do OFE.

Czy jest termin na zwrócenie się do ZUS o podział środków po śmierci osoby, dla której ZUS prowadzi subkonto

Nie ma takiego terminu. Wniosek nie jest ograniczony w czasie.

Co się dzieje ze środkami z subkonta w momencie przejścia osoby ubezpieczonej na emeryturę

Jeśli osoba ubezpieczona w momencie, w którym osiągnęła powszechny wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn), rezygnuje z aktywności zawodowej i przechodzi na emeryturę, to środki zgromadzone na jej subkoncie w ZUS, które uzyskała z tytułu tej aktywności, uwzględniamy w podstawie przyznanego jej świadczenia emerytalnego.

Inaczej jest w przypadku osób ubezpieczonych, które korzystają z tzw. emerytur wcześniejszych. Środki zgromadzone na ich rachunku w OFE i zapisane na subkoncie w ZUS przekazywane są na dochody budżetu państwa. Jest to warunek niezbędny do tego, aby mogły one uzyskać tego rodzaju świadczenia.

Co to jest wypłata gwarantowana z ZUS

Wypłata gwarantowana to jednorazowe świadczenie pieniężne wypłacane osobom uposażonym po śmierci emeryta, który nabył prawo do emerytury docelowej po osiągnięciu wieku 65 lat i miał subkonto w ZUS.

Wskazana przez emeryta osoba uposażona nabywa prawo do całości albo części wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta nastąpiła w ciągu 3 lat od miesiąca, w którym po raz pierwszy wypłaciliśmy mu emeryturę.

Jeżeli emeryt nie wskaże żadnej osoby uposażonej, to oznacza, że osobą uposażoną jest jego współmałżonek, pod warunkiem że w chwili śmierci emeryta pozostawał z nim we wspólności majątkowej. W pozostałych przypadkach wypłata gwarantowana wchodzi w skład spadku.

Emeryt może w każdym czasie zmienić swoją poprzednią dyspozycję i wskazać inne osoby uposażone.

Jeśli emeryt chce wskazać inne osoby uposażone niż:

• dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,
• przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka,
• małżonek (wdowa i wdowiec),
• rodzice (za rodziców uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające),

może to zrobić tylko wtedy, jeśli uzyska pisemną zgodę swojego współmałżonka. Dlatego tak ważne jest, aby na bieżąco aktualizować dane osób uposażonych[14].