Komentarz do ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – wybrane zagadnienia

Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2022 r. poz.1732, z późn. zm.), zwana dalej „ustawą”, określa zasady ustalania prawa do zasiłków, ich wysokości oraz zasady wypłaty zasiłków dla wszystkich osób podlegających ubezpieczeniu chorobowemu określonemu ustawą z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz.1230, z późn. zm.).

Są to:

1. podlegający ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo:
   1. pracownicy,
   2. członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,
   3. osoby odbywające służbę zastępczą,
   4. małżonek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
2. podlegający ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie:
   1. osoby wykonujące pracę nakładczą,
   2. osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby z nimi współpracujące, w tym osoby świadczące pracę na podstawie umowy uaktywniającej określonej przepisami ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. z 2023 r. poz. 204, z późn. zm.),
   3. osoby prowadzące działalność pozarolniczą oraz osoby z nimi współpracujące,
   4. osoby współpracujące z przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną, który nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej (zwani dalej: współpracującymi z osobami korzystającymi z „ulgi na start”),
   5. osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
   6. doktoranci, którzy rozpoczęli studia doktoranckie nie wcześniej niż w roku akademickim 2019/2020,
   7. duchowni.

W dalszej części komentarza osoby te są nazywane ubezpieczonymi.

Zasady dokumentowania prawa do zasiłków w razie choroby i macierzyństwa określają przepisy rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków (Dz. U. z 2017 r. poz. 87), zwanego dalej „rozporządzeniem o dokumentach do wypłaty zasiłków”. Jeżeli zasiłek jest wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, do jego przyznania i wypłaty niezbędne jest odpowiednio zaświadczenie płatnika składek:

1. zawierające dane, o których mowa w rozporządzeniu o dokumentach do wypłaty zasiłków, zwane dalej „Z-3” – w przypadku pracowników;
2. zawierające dane, o których mowa w rozporządzeniu o dokumentach do wypłaty zasiłków, zwane dalej „Z-3b” – w przypadku ubezpieczonych wykonujących pozarolniczą działalność, ubezpieczonych współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, ubezpieczonych współpracującymi z osobami korzystających z ulgi na start oraz duchownych;
3. zawierające dane, o których mowa w rozporządzeniu o dokumentach do wypłaty zasiłków, zwane dalej „Z-3a” – w przypadku pozostałych ubezpieczonych.

W przypadku gdy wypłaty zasiłku dokonuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych, wnioski o zasiłki, zaświadczenia i oświadczenia mogą być przez świadczeniobiorcę, lekarza lub płatnika składek złożone w formie papierowej lub w formie dokumentu elektronicznego podpisanego odpowiednio kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem zaufanym lub podpisem osobistym albo za pomocą profilu PUE ZUS, na elektroniczną skrzynkę podawczą ZUS, tj. za pośrednictwem PUE ZUS.